راه های مقابله با بحران زباله های پلاستيکی

ابتدا بحث را با موضوعی شروع می کنیم که همه به عنوان مهم ترين ضعف پلاستيک ها به آن نگاه می کنند: مشکل زباله های پلاستيکی.

اين مسئله در کشورهای پیشرفته خيلی بيشتر از ايران اهميت پيدا کرده، يعنی مناطقی که مصرف سرانه پلاستيک بسيار بيشتری نسبت به ما دارند. بنابراين تا به حال تحقيقات بسيار زيادی بر روی توسعه روش های جديد برای حل اين مشکل انجام شده و پيشرفت های فراوانی هم به دست اومده.

به طور کلی دو روش اصلی برای حل مشکل زباله های پلاستیکی وجود دارد:
۱. بازيافت
۲. توليد پلاستيک های زيست تخريب پذير

بازيافت به فرايندهايی گفته می شه که در آنها از زباله های پلاستيکی به نحوی استفاده می شه. روش های بازيافت در سه دسته جای می گيرند:
۱- بازيافت انرژی
۲- بازيافت مکانيکی
۳- بازيافت شيميايی

در بازيافت انرژی زباله به عنوان يک سوخت سوزانده می شه. بايد توجه کرد که بازده انرژی (انرژی حاصل از سوختن واحد وزن سوخت) پلاستيک ها نسبت به سوخت های فسيلی مرسوم بيشتره.
بازيافت مکانيکی اون چيزیه که توی ذهن بيشتر ما هست، يعنی خرد کردن و استفاده يک محصول پلاستيکی در ساخت يک قطعه. البته نه به اون سادگی که به نظر مياد. در اين روش بايد نکات زيادی رو در نظر گرفت (که البته توی کشور خودمون کمتر بهش توجه ميشه). مثلا برای ساخت قطعات حساس تر سازمان های مربوطه مقدار مجاز پلاستيک بازيافتی در اون قطعه رو تعيين می کنند.
در بازيافت شيميايی پلاستيک به وسيله روش های شيميايی به مواد ديگری (اغلب مواد اوليه يا ميانی) تبديل ميشه. اين روش نسبت به دو روش ديگه جديدتره ولی هنوز از نظر اقتصادی به صرفه نيست. اما بسيار مورد توجه هست. به عنوان مثال ميشه به تهيه رزين پلی استر از بطری های نوشابه (از جنس پلی اتيلن ترفتالات يا PET ) اشاره کرد.

اما در کنار بازيافت از چندين سال پيش تلاش هايی در جهت توليد پلاستيک های زيست تخريب پذير شروع شده که الان به نتيجه هم رسيده. اين پلاستيک ها قابليت بازگشت به طبيعت رو طی زمانی قابل قبول دارند. اين پلاستيک ها هم در دو دسته کلی قرار می گيرند:
۱- پلاستيک های متداول حاوی مواد تخريب پذير
۲- پلاستيک های تخريب پذير ذاتی

پلاستيک های متداول حاوی مواد تخريب پذير آميزه هايی هستند که در آنها يک ماده تخريب پذير(مانند نشاسته) به يک پلاستيک متداول (مثل پلی اتيلن) اضافه ميشه و تخريب اين ماده به افزايش سرعت تخريب پلاستيک کمک می کنه. اين مواد چند سالی هست که وارد بازار شده اند و با اون که کمک زيادی به کاهش زباله های پلاستيکی کرده اند، اما به دليل اين که اولا در اونها از همان پلاستيک های متداول تخريب ناپذير استفاده شده و دوما استفاده از مقدار زيادی مواد تخريب پذير در پلاستيک ويژگی هاشو تضعيف می کنه، موقعيت چندان محکمی ندارند.
پلاستيک های تخريب پذير ذاتی موادی هستند که به دليل ساختمان شيميايی خاصشون به وسيله باکتری ها، آب يا آنزيم ها در طبيعت تخريب می شوند. مهم ترين پلاستيک از اين نوع پلی(لاکتيک اسيد) هست که از اسيد لاکتيک تهيه ميشه. پيش بينی ميشه اين پلاستيک، که خواص بسيار خوبی هم داره، در آينده رقيبی بسيار جدی برای پلاستيک های متداول امروزی به خصوص در صنعت بسته بندی بشه. مشکل بزرگ اين مواد، گران بودنشونه که در حال حاضر تحقيقات برای توسعه يک روش ارزان برای توليدشون ادامه داره. جالب اينه که منابع اصلی توليد اين پلاستيک طبيعی هستند و از محصولات نفتی برای ساخت اونها استفاده نمی شه. جالبه بدونيد در سال ۲۰۰۲ ميلادی اولين واحد تجاری توليد پلی(لاکتيک اسيد) در امريکا به وسيله شرکت Cargill راه اندازی شده.