تاريخچه:
ورميکوليت براي نخستين بار در سال 1824 در ايالات متحده امريكا معرفي شد ولي تا مدت ها به كاربردن اين نام به عنوان يك كاني مستقل، با شك صورت مي پذيرفت و كاربرد صنعتي اين كاني از حدود يك سده بعد (1925) آغاز شد.
مشخصات ورميکوليت:
ورميكوليت، نام عمومي گروهي از آلومينوسيليكات هاي آبدار آهن و منيزيم است و يا بخشي از گروه كاني هاي فيلوسيليكاته (سيليكات هاي صفحه اي) است كه در ظاهر شبيه به ميكا مي باشد. گروه کاني هاي ميکا شامل کاني هاي بيوتيت، مسکويت، ليپدوليت و فلوگوپيت مي باشد که ورميکوليت از دگرساني و يا هوازدگي كاني هاي بيوتيت و فلوگوپيت ايجاد مي شود.
نام كاني ورميكوليت از واژه لاتين vermiculusیاWorm (كرم يا كرم- حشره)، Vermiculitaيا Vermiculit و Vermicular به معناي كرم مانند گرفته شده است، زيرا در اثر ضربه گرمايي (دماي بيش از 870 سانتیگراد)، حجم آن 20 تا 30 برابر حجم اوليه افزايش يافته (منبسط شده) و رشته هاي كرم مانندي به وجود مي آورد كه مهمترين ويژگي اين ماده است.
در گذشته نامهاي جفريسیت(Jefferisite) ، كريت (Kerrite)، پروتوورميكوليت (Protovermiculite) و وآليت (Voalite) بكار ميرفت ولي امروزه از واژه عمومي ورميكوليت استفاده ميشود.
بيولوژي:
مهمترين منابع تغذيه جانوران عبارتند از: انواع رسها (بنتونيت وسپيوليت)، پرليت، تالك و زئوليت ها.
تأثيرات زيست محيطي:
خطرات زيستمحيطي ورميكوليت، به علت وجود برخي كانيهاي همراه با كانسنگ است. از مهمترين اين مواد ميتوان به آزبست اشاره كرد، كه خطر آن براي سلامت انسان از ديرباز امري شناخته شده است. با وجود اثبات آلودگي برخي كانسارهاي ورميكوليت به آزبست، سابقه اقدامات عملي براي كنترل ورميكوليت توليدي از نظر وجود يا عدم وجود اين كاني به اوايل دهه 1990 باز ميگردد. اوج اقدامات انجام يافته در اين رابطه، تعطيلسازي معدن بزرگ لايبي توسط سازمان حفاظت محيط زيست ايالات متحده (EPA) در اوايل دهه 1990 است.
توليدكنندگان ورميكوليت موظف به تدوين و انتشار جزوههاي اطلاعاتي ايمني مواد (material safty data sheet) هستند كه در برگيرنده اطلاعاتي در زمينه ايمني حمل و نقل و نيز آلودگيهاي احتمالي است. البته اين امر براي تمامي توليدكنندگان ورميكوليت در جهان عموميت ندارد و لذا نميتوان با قطعيت در مورد عدم آلودگي در تمامي فرآوردههاي نهايي ورميكوليت به آزبست، سخن گفت. به علاوه براي هر نوع آلايش چارهاي انديشيده و با هر كدام به فراخور اهميت آن برخورد ميشود.
ورميكوليت خام يا منبسط از نظر وجود سيليس بلورين (كوارتز) مورد توجه قرار گرفته است. تنفس سيليس آزاد موجب ابتلا به بيماري سرطان ريه ميشود. اگر چه اين ماده در ورميكوليت در هر حال به شكل ذرات غيرقابل تنفس است، اما انجام برخي فعاليتها در حين فرآوري (از قبيل آسياب) ممكن است با توليد گرد و غبار، چنين مشكلاتي را پديد آورد، كه خاص توليد ورميكوليت نيست و تقريباً در تمامي عمليات معدني وجود دارد. در كليه اين موارد، در صورتيكه ميزان سيليس بلورين موجود در ماده معدني بيش از 1/0 درصد باشد، بايستي آنرا به عنوان ماده سرطانزا معرفي نمود. همين امر در مورد گرد و غبار توليدي در حين نقل و انتقال ورميكوليت نيز صادق است و غلظت آن نبايد از 10 ميليگرم در يك مترمكعب هوا فراتر رود. بنابراين ميبايست ورميكوليت در جريان مراحل مختلف (حين توليد، حمل و نقل، فرآوري و مصارف نهايي) و در زمينه تمامي آلودگيهاي ممكن تحت آزمايش و اندازهگيريهاي كنترلي متعارف قرار گيرد.
IARC اكنون سيليس متبلور را طبقه بندي كرده است كه بر طبق آن رده 1: سرطان زا است به عنوان مثال كاني هاي صنعتي يا شيميايي حاوي 1/0% يا بيشتر سيليس متبلور كه بوسيله OSHA (استاندارد ارتباط خطر ايالات متحده امريكا) تنظيم شده است كه با تنظيم برنامه هاي آموزشي، ايجاد اتيكت (برچسب)، خطر سرطان زايي (MSDS) را توصيف مي كند.
بنابراين هيچ فرايندي نمي تواند محتواي متبلور را كه كمتر از 1/0% ورميكوليت را که تحت تنظيم استاندارد مشابه OSHA است، كاهش دهد. اما ارتباط با كاني هاي آزبست در نهايت براي ورميكوليت زيان آور است.
اين كه چطور آزبست مي تواند بر روي افراد اثر داشته باشد بستگي دارد به:
• تجمع فيبرهاي آزبستي در هوا
• مدت زماني که افراد در معرض آن قرار مي گيرند
• علت قرار گرفتن در معرض آن
• اندازه فيبرهاي آزبستي كه استنشاق مي شود.
ارتباط بين آزبست و انواع سرطان ها چندان واضح نيست. براساس مطالعات اخير، هيچ شواهدي مبني بر به خطر افتادن سلامتي افراد در زماني كه ورميكوليت به طور متوسط در باغباني و گلكاري استفاده مي شود، وجود ندارد. بهترين راه كاهش اين خطرات اجتناب از عايق هاي ورميكوليت مي باشد.
منابع آلودگي:
استنشاق:
درصد كلي آزبست در ورميكوليت خيلي كم است و تنها زماني براي سلامتي خطرساز است كه فيبرهاي آزبست در هوايي وجود داشته باشند كه مردم از آن تنفس مي كنند.
بيماري هاي ناشي از قرار گيري در معرض ورميکوليت:
زماني كه ورميكوليت به مقدار زيادي استنشاق شود، فيبرهاي آزبستي مي توانند باعث بروز بيماري هايي شوندکه عبارتند از :
• Asbestosis (زخم ريه هاست كه مشكلات تنفسي ايجاد مي كند)
• Mesothelioma (يك نوع سرطان نادر قفسه سينه يا حفره شكمي)
• سرطان ريه